Social media in de zorg – kans of bedreiging?

We kunnen er niet omheen en we kunnen niet terug. Het is een feit dat social media deel uitmaken van je leven zowel privé als zakelijk.

De ontwikkelingen in het sociale domein lopen achter maar er is wel een kleine inhaalslag gemaakt. Zorginstellingen willen meer investeren in social media waarbij de voorkeur uitgaat naar de traditionelere kanalen als Twitter en Facebook. Dat blijkt uit het landelijk onderzoek #gezondcommuniceren2014 (Minkelis, 2014). 

Mijn kijk op de inzet van Social media/E-health in Social Work

Mijn eerste dag op de dagbehandeling van Gastenhof. Ik zit met een begeleider en een cliënt van 14 jaar wat te kletsen. Net daarvoor heb ik voor de begeleider een aantal ‘lekker in mijn vel’ formulieren uitgeprint. Nieuwsgierig vraag ik naar de functie van deze formulieren en of ik misschien zo’n formulier, uiteraard geanonimiseerd, mag inzien. Ik krijg te horen dat, zolang nog niet alle formaliteiten rond mijn aanstelling zijn afgerond en ik de DDG-Training (Dreigend en Destructief Gedrag)nog niet heb gevolgd, ik geen inzake in intranet, dossiers e.d. mag hebben i.v.m. privacy. De cliënt, die het gesprek belangstellend had gevolgd, gaf vervolgens aan dat hij niet zou willen dat jan en alleman zo maar in zijn dossier zou mogen kijken. Hij wilde ook niet dat anderen wisten dat hij in Gastenhof zat. En ook op Facebook e.d. was hij voorzichtig met het uitwisselen van informatie.De begeleider heeft hem gerustgesteld en gezegd dat zelfs aan zijn ouders in bepaalde situaties geen informatie verstrekt zouden worden als hij dat niet wilde.

Ik vind het opmerkelijk dat zo’n jongen van amper 14 jaar, actief op Facebook, WhatsApp e.d. al zo’n duidelijke mening heeft over privacy en het gebruik van social media. En dat is nou juist waar ik mij ook een beetje bezorgd over maak: de privacy. En blijkbaar sta ik daarin niet alleen, getuige het Nationale SocialMedia Onderzoek 2015. Daaruit blijkt dat de zorgen omtrent privacy is toegenomen onder gebruikers jonger dan 40 jaar, terwijl deze onder ouderen zijn gedaald. Je zult als gebruiker, zowel privé als zakelijk steeds stil moeten staan bij de vraag wie de informatie kan en mag zien. Natuurlijk heb je zelf veel in de hand maar zeker niet alles. Social media zijn commerciële bedrijven, die ergens inkomsten vandaan moeten halen. En dat doen ze dus door gegevens te verstrekken aan adverteerders. Wat daar het gevolg van kan zijn kun je bekijken in dit bizarre filmpje. Een thriller!

Wil je zelf testen hoe het zit met je kennis over privacy doe dan de social media privacy quiz.   

Het gebruik van social media: Het zou voor mij wat minder mogen want social media beheersen zowat je hele leven. We kunnen bijvoorbeeld al niet meer een uur zonder WhatsApp. Als het piepje gaat, kun je je vaak niet bedwingen om te kijken wie geappt heeft. Ik zie echter ook wel de positieve kanten aan het gebruik van internet zowel op persoonlijk vlak als in de zorg zoals:

·       In plaats van op spreekuur te komen, stel je je vraag online via bv. online spreekuren. De wachttijden in de huisartsenpraktijk worden minder lang en het is kostenbesparend. (Gulden, 2015, p. 209)

·       Omdat mensen anoniem kritiek kunnen uiten op hulpverleners wanneer ze niet tevreden zijn over de verleende hulp, bv. op Zorgkaart Nederland zal de kwaliteit van de dienst- en hulpverlening toenemen. Hulpverleners kunnen het zich niet meer permitteren om dergelijke kritiek te negeren.

·       Door op bekende platformen zoals Facebook en LinkedIn actief te zijn kun je gemakkelijk contact maken omdat veel mensen veel tijd doorbrengen op deze forums (Gulden, 2015, 201)

·       Zoals Jenny al vermeldde op Siickymoose verlaagt de “anonimiteit” van social media de drempel om contact te zoeken met lotgenoten en steungroepen, hulp te zoeken of een blog bij te houden voor zorgelijke situaties of ziekten waar men zich voor schaamt bv. aids.

·       Omdat bijna alles online wordt gedeeld heb je de beschikking over enorm veel informatie. Het kan er echter ook toe leiden dat cliënten daardoor verkeerde aannames maken of verkeerde conclusies trekken. De zorginstelling moet daarom actief monitoren of de online informatie die gedeeld c.q. verstrekt wordt wel juist is. (Dietz, 2013, p. 8). 

“Om goede zorg te bieden moet de hulpverlener daar zijn waar de cliënt is en aangezien de cliënt veel online is, hoort de zorgverlener dat ook te zijn”. (Gulden & Wurff, 2015, p. 13)

Inzet social media bij Vluchtelingenwerk en Gastenhof

Momenteel staat de transitie van de jeugdzorg volop in de belangstelling. De politiek wil bezuinigen en velen maken zich zorgen over de borging en de kwaliteit van de zorg. Er wordt gezocht naar manieren om goedkoper te werken zonder verlies van kwaliteit. Een mogelijkheid daarvoor is de inzet van social media. Bovendien is de cliënt van tegenwoordig online en dus moet de hulpverlener dat ook zijn. (Gulden & Wurff, 2015, p. 16). Omdat ik nog niet zo heel veel kan vertellen over de inzet van social media bij Gastenhof vertel ik in dit blog eerst iets op welke wijze Vluchtelingenwerk gebruik maakt van social media. Daarna ga ik kort in op de praktijk bij Gastenhof en de Koraalgroep waar de werkstichting deel van uitmaakt.

Omdat ik nog niet zo heel veel kan vertellen over de inzet van social media bij Gastenhof vertel ik in dit blog eerst iets op welke wijze Vluchtelingenwerk gebruik maakt van social media. Daarna ga ik kort in op de praktijk bij Gastenhof en de Koraalgroep waar de werkstichting deel van uitmaakt.

Vluchtelingenwerk

Tijdens mijn stage bij Vluchtelingenwerk heb ik voor de opdrachten voor school wel vaker gebruik gemaakt van de intranetsite. Daarnaast werd door de vrijwilligers intensief gebruik gemaakt van de groepwhatsapp die we in de loop van 2014 hebben aangemaakt. Een handig hulpmiddel dat de onderlinge samenwerking verbeterde. Door het gebruik van de groepsapp konden we snel inspringen op onverwachte situaties. Uiteraard is Vluchtelingenwerk ook te vinden op Facebook en LinkedIn en zijn er tal van filmpjes te bekijken over het werk van vluchtelingenwerk op Youtube. Vluchtelingenwerk zet social media ook in om aandacht te vragen voor specifieke actuele thema’s binnen het vluchtelingenwerk. Mensen kunnen de campagnes steunen door Tweets te retweeten en te ‘liken’ op Facebook en youtube.

Gastenhof

Gastenhof, de werkstichting waar ik stage loop, maakt onderdeel uit van de Koraal Groep. Een korte inventarisatie bij mijn stagebegeleidster en een tweetal groepsleiders wees uit dat er binnen Gastenhof geen social media worden ingezet in de begeleiding van de clienten. In de paar dagen dat ik daar nu werk heb ik wel gezien dat de jeugdigen allemaal een smartphone hebben en daar ook veel gebruik van maken. Op gezette tijden mogen ze een half uur op de computer. Gastenhof heeft een twitteraccount, facebook en een eigen kanaal op youtube. Gastenhof heeft zelf geen LinkedIn pagina maar de Koraal Groep wel.

Men is bij Gastenhof wel voornemens om social media in te zetten in de hulpverlening. Een van de begeleiders heeft een deel van een nieuwsbrief voor mij uitgeprint waarin staat vermeld dat op 3 oktober de kick-off plaatsvindt van het traject Social Media. Met ondersteuning van StichtingAlexander zal er vanuit de interesse en ervaringen van de jongeren een traject worden uitgevoerd om te komen tot een professionele toepassing van social media in de zorg. Deze ontwikkeling houd ik uiteraard in de gaten!

Koraalgroep

Door de Transitie Jeugdzorg moet Koraal Groep ook flink bezuinigen. Van mijn stagebegeleidster hoorde ik dat er afgelopen jaar veel ontslagen zijn gevallen en ook nu is er nog steeds onzekerheid binnen de organisatie omdat de reorganisatie nog lang niet rond is.

Door te googlen ben ik er achter gekomen dat de Koraalgroep op diverse manieren gebruik maakt van social media in de hulpverlening. Ik zet er hier een aantal op een rij.

·       Binnen de Koraalgroep wordt gebruik gemaakt van het cliënt- en verwantenportaal UNIT4. Een systeem waarmee cliënten altijd en overal toegang hebben tot hun cliëntgegevens. Ook familieleden, buren en kennissen voor wie deze informatie van belang is, kan toegang verleend worden tot deze gegevens. Zo zijn alle betrokkenen op de hoogte van de situatie van de cliënt. (Koraal Groep 2015a)

·       BergOp is een webbased programma dat inzicht geeft op de doelgroep, het aanbod en de resultaten van de zorgpraktijk. Met de app BergOp kan op een gebruiksvriendelijke en betrouwbare manier gegevens van cliënten worden verzameld en worden de effecten van behandelingen inzichtelijk gemaakt. (Koraal Groep 2015b, p. 8)).

·       Bij Gastenhof-locatie De Kelp in Landgraaf worden zelfontwikkelde apps ingezet om jongeren te helpen hun leven meer structuur te geven. Zo kan een client met de Help!Me app op momenten dat de groepsleiding niet aanwezig is, via een rode knop op zijn smartphone hulp vragen aan een begeleider. De Do!It app is een digitaal dagprogramma en herinnert de jongere aan zijn afspraken en taken. Wanneer de taak is uitgevoerd kan hij die afvinken. (Koraalgroep, 2014).

Me, myself and Social Media

Het filmpje dat Hans op zijn blog heeft gezet heeft mij nieuwsgierig gemaakt en ik ben daarom nog eens gaan kijken of ik daar ook de tekst van kon vinden. Wanneer ik de profielen zo bekijk dan pikik van drie leefstijlprofielen iets mee: de Functionals, de Knowledge seekers en de Networkers. Accent ligt daarbij voornamelijk op Funtionals en Knowledge seekers omdat ik internet vrij intensief gebruik voor het zoeken van informatie. Mede door een leerkracht Welzijn en Technologie! die ons steeds weer verblijdt met opdrachten! Net als de Functional ben ik wel enigszins bezorgd om mijn privacy maar het weerhoudt mij er niet van om op Facebook, LinkedIn, WhatsApp, Twitter en sinds deze week op Instagram actief te zijn. Uitgedrukt in een grafiekje ziet de frequentie van mijn social media gebruik er als volgt uit. What’sApp gebruik ik intensief, Facebook een paar keer per week, soms ook weer weken niet. Ik ben het wel met Roger  eens dat mensen op Facebook vaak niet hun ware gezicht laten zien. Op Facebook zijn alle mensen happy en maken allerlei leuke, gezellige dingen mee. Maar het leven is niet alleen maar leuk. Facebook is een leuke aanvulling maar mijn voorkeur gaat ook uit naar een face-to-face gesprek waar ik mijn vriend of vriendin in de ogen kan kijken. Op LinkedIn ben ik ongeveer maandelijks; meestal om de updates te bekijken. Op Youtube en Pinterest ben ik hoogst zelden. Met Twitter doe ik de laatste twee jaar niets meer hoewel ik wel een twitteraccount heb. Mede door deze module ben ik daar de laatste tijd weer wat actiever in die zin dat ik mensen en organisaties zoals Gastenhof volg. Ik plaats zelf geen tweets, retweet wel als de boodschap mij aanspreekt. Wil je weten welke social media leefstijl jij hanteert, bezoek dan de webpagina van ‘Social Media Modellen’.  

Tot blogs, Marie Therese

Geraadpleegde literatuur

Dietz, R.W. (2013). Zorgbeleid maken met social media

Nieuwe kansen voor zorginstellingen door online te luisteren en mee te praten (z.p.): Coosto. Gedownload op 6 september 2015, van http://www.coosto.com/files/downloads/Whitepaper_Zorg_v2.pdf

Gulden, M., & Wurff, J. (2015). Social media in zorg en welzijn: Dat zorgt beter!. Schiedam: Scriptum.

Minkelis, J. van de & Nadort, E. van de. (2014). Zorg investeert in social media, maar

durf ontbreekt: #gezondcommuniceren2014 - onderzoek social media bij zorg- en welzijnsorganisaties in Nederland. – Gorinchem: Transmissie. Gedownload op 5 september 2015, van http://pdf.swphost.com/Sozio/e-nieuwsbrief/2014/gezondcommuniceren2014.pdf

Koraal Groep (2015a). Koraal Groep Jeugd start pilot Effectmeting. KleurRijk: digitale

nieuwsbrief voor medewerkers van Koraal Groep (5), 8. Gedownload op 6 september 2015, van www.koraalgroep.nl/.../13463_1264960_3KYE_KleurRijk_201505.pdf

Koraal Groep (2015b). Verwantenportaal. Geraadpleegd op 6 september 2015, van

http://www.koraalgroep.nl/Verwantenportaal

Koraal Groep (2014). Met apps op weg naar zelfstandigheid. KleurRijk: digitale

nieuwsbrief voor medewerkers van Koraal Groep. Gedownload op 6 september,  van http://www.gastenhof.nl/Applications/NewsApp/NewsList.aspx?INSTANCE=0d34bc2a-b80a-4adc-b7dd-c782366f19ac

Turpijn, L., Kneefel, S. & Veer, N. van der. (2015). Nationale Social Media Onderzoek

2015: Het grootste trendonderzoek van Nederland naar het gebruik en verwachting van social media #NSMO. Amsterdam: Newcom Research & Consultancy B.V.